WP3: Εφαρμογή Μοντέλου Διαχείρισης Κινδύνων για τα Δυτικά Βαλκάνια

Μέσω αυτού του πακέτου εργασίας (ΠΕ), θέλαμε να δώσουμε την ευκαιρία στους ενδιαφερόμενους να κατανοήσουν τις βασικές έννοιες της διαχείρισης κινδύνου. Σήμερα, η διαχείριση κινδύνων είναι ένα σημαντικό ερευνητικό θέμα επειδή οι κίνδυνοι είναι πάντα παρόντες στη βιομηχανική δραστηριότητα. Η πολυπλοκότητα των βιομηχανικών δραστηριοτήτων (υδατοκαλλιέργεια, ενυδρεία, αλιεία, ναυτιλία κ.λπ.) και ο κίνδυνος διαφυγής/μετάδοσης μη αυτόχθονων (ξενικών) ειδών από τις περιοχές υδατοκαλλιέργειας προωθούν την εμφάνιση κινδύνων που πρέπει να ληφθούν υπόψη στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Για το λόγο αυτό, αναπτύξαμε αυτό το (ΠΕ) για να διευκρινίσουμε τα βασικά στοιχεία της διαχείρισης κινδύνου μέσω μιας σύντομης νέας πρότασης βιβλιογραφικής ανασκόπησης για τη διαχείριση κινδύνου. Η αιτιολόγησή μας για αυτήν την προσπάθεια είναι ότι αυτό το θέμα είναι το πιο πολυσυζητημένο στις μέρες μας και προσπαθήσαμε να αναπτύξουμε το πιο πρόσφατο σχέδιο διαχείρισης για ξενικά είδη στα Δυτικά Βαλκάνια. Έτσι, η υπόθεση του ΠΕ3 είναι να παρέχει στους εταίρους των Δυτικών Βαλκανίων χρήσιμα εργαλεία για να μπορέσουν να κατανοήσουν τις επιπτώσεις των ξενικών ειδών στην οικονομία, την εκπαίδευση και την κοινωνία. Οι κίνδυνοι που συνδέονται με αυτό το ΠΕ είναι η έλλειψη διαθεσιμότητας και προσβασιμότητας των τρεχουσών πολιτικών και εκπαιδευτικών πρακτικών και αρχών στον τομέα της αξιολόγησης κινδύνου υδρόβιων ξενικών ειδών.

Τα δύο πρώτα μέρη του ΠΕ3 είχαν ως στόχο τη διεξαγωγή βιβλιογραφικής αναζήτησης σχετικά με τις τρέχουσες γνώσεις στα μοντέλα διαχείρισης κινδύνου στο πλαίσιο των εννοιών των μη αυτόχθονων ειδών, του κινδύνου, της διαχείρισης κινδύνου και της μεθοδολογίας εκτέλεσης αυτού του είδους μοντέλων. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία τα εργαλεία υποστήριξης αποφάσεων είναι απαραίτητα για την ανάλυση κινδύνου των ξενικών ειδών, επειδή βοηθούν στον ταυτοποίηση (έλεγχο) και την αξιολόγηση των κινδύνων που σχετίζονται με τα ξενικά είδη, καθώς και στην παροχή υποστήριξης στους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων που εμπλέκονται στη διαχείρισή τους . Επί του παρόντος χρησιμοποιούνται στις επιχειρήσεις, τις κοινωνικές επιστήμες, την ιατρική, την πολιτική, τα παιχνίδια, τις τεχνολογίες πληροφοριών και τις μεταφορές, και αποτελούν βασικά δομικά στοιχεία στην περιβαλλοντική διαχείριση και την επιστήμη. Το πρώτο βήμα στη διαδικασία ανάλυσης κινδύνου είναι ο έλεγχος δυνητικά χωροκατακτητικών ξενικών ειδών, που στοχεύουν στον εντοπισμό των ειδών που είναι πιθανό να είναι χωροκατακτητικά (και επομένως απαιτείται μια ολοκληρωμένη αξιολόγηση των κινδύνων) και ποια είναι λιγότερο πιθανό να είναι χωροκατακτητικά (και επομένως είναι λιγότερο πιθανό να απαιτούν λεπτομερή ανάλυση).

Προτάθηκε μια διπλή προσέγγιση για τη γενική εφαρμογή της διαχείρισης κινδύνου για όλους τους εμπλεκόμενους φορείς. Αυτό προβλέπει την ολοκληρωμένη χρήση δύο διαφορετικών μεθοδολογιών: του εξοπλισμού ελέγχου εισβολής υδρόβιων ξενικών ειδών (AS-ISK) για την αξιολόγηση του κινδύνου διεισδυτικότητας των ξενικών ειδών και της μεθόδου μέγιστης εντροπίας (MaxEnt) για την πρόβλεψη της κατανομής των ξενικών ειδών στα Δυτικά Βαλκάνια. Η συνδυαστική και ολοκληρωμένη χρήση και των δύο μεθοδολογιών δοκιμάστηκε για ορισμένα γνωστά ξενικά είδη μεταξύ αυτών που αναφέρθηκαν στους ανανεωμένους καταλόγους για τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων που αναπτύχθηκαν ως ένα από τα αποτελέσματα του ΠΕ2.

Το εργαλείο AS-ISK v.2.3 χρησιμοποιήθηκε για την αξιολόγηση του κινδύνου εισβολής ορισμένων υδρόβιων ξενικών ειδών στην περιοχή μελέτης. Για την αξιολόγηση, δόθηκαν τα όρια AS-ISK για τη Βασική Εκτίμηση Κινδύνου (BRA) και τη BRA + Εκτίμηση Κλιματικής Αλλαγής (CCA) σύμφωνα με τους Vilizzi et al. (2021). Επιλέχθηκαν συνολικά 17 είδη, από καθεμία από τις 3 χώρες εταίρους (Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη και Μαυροβούνιο) και για τις χώρες των Βαλκανίων του Προγράμματος (Κροατία και Βόρεια Μακεδονία) και πραγματοποιήθηκε αξιολόγηση κινδύνου: 10 ψάρια γλυκού νερού, 2 θαλάσσια ψάρια, 2 ασπόνδυλα γλυκού νερού, 2 θαλάσσια ασπόνδυλα και 1 είδος φυτού γλυκού νερού. Ορισμένα είδη έχουν αξιολογηθεί από περισσότερους από έναν αξιολογητές ή/και για διαφορετικούς τομείς αξιολόγησης.

Το δεύτερο εργαλείο που χρησιμοποιήθηκε ήταν το μοντέλο Μέγιστης Εντροπίας (MaxEnt), ένας από τους πιο ευρέως χρησιμοποιούμενους αλγόριθμους Μοντέλου Κατανομής Ειδών (ΜΚΕ) που συσχετίζει την εμφάνιση ειδών με αντίστοιχες περιβαλλοντικές μεταβλητές για την εκτίμηση των κατάλληλων ενδιαιτημάτων για ένα είδος-στόχο. Η μέθοδος MaxEnt χρησιμοποιήθηκε για τη διερεύνηση της πιθανής κατανομής και καταλληλόλητας ενδιαιτημάτων ορισμένων υδρόβιων ξενικών ειδών που υπάρχουν στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων. Τα είδη ήταν τα ίδια με εκείνα που επιλέχθηκαν για την ανάλυση αξιολόγησης κινδύνου χρησιμοποιώντας το εργαλείο AS-ISK και ανήκουν σε διαφορετικές ταξινομικές βαθμίδες, συμπεριλαμβανομένων ειδών ψαριών και ασπόνδυλων γλυκού και θαλάσσιου νερού, καθώς και σε ένα είδος φυτού γλυκού νερού. Το Maxent χρησιμοποιήθηκε στην παρούσα μελέτη για τον προσδιορισμό των κατάλληλων ενδιαιτημάτων των επιλεγμένων ειδών σύμφωνα με τις εμφανίσεις τους και τις σχετικές περιβαλλοντικές μεταβλητές. Πριν από την εκτέλεση των μοντέλων, τα περιβαλλοντικά δεδομένα υπολογίστηκαν εκ νέου με τη μέθοδο της «παρεμβολής του πλησιέστερου γείτονα» για να επιτευχθεί η υψηλότερη δυνατή χωρική ανάλυση.

Ο συνδυασμός μεταξύ της μεθόδου MAXENT και των εργαλείων αξιολόγησης κινδύνου όπως το AS-ISK μπορεί να βοηθήσει τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, τους περιβαλλοντολόγους  και τους διαχειριστές να λάβουν αξιόπιστες και καλά ενημερωμένες αποφάσεις σχετικά με τα πιθανά μέτρα διαχείρισης στο εγγύς μέλλον.

Η πιο ευρέως προτεινόμενη προσέγγιση στη βιβλιογραφία για τη Διαδικασία Διαχείρισης Κινδύνων είναι μια γραμμική προσέγγιση 5 βημάτων:

• Προσδιορίστε τον κίνδυνο:
• Αναλύστε τον κίνδυνο
• Αξιολογήστε ή Κατατάξτε (Προτεραιοποιήστε) τον Κίνδυνο
• Αντιμετωπίστε τον Κίνδυνο
• Παρακολουθήστε και Επανεξετάστε τον Κίνδυνο

Έτσι, σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση και ενσωματώνοντας στο Μοντέλο τα αποτελέσματα των ΠΕ1, ΠΕ2 και ΠΕ3, προτάθηκε το ακόλουθο Μοντέλο Διαχείρισης Κινδύνων για τις Χώρες των Δυτικών Βαλκανίων:

• Προσδιορισμός του κινδύνου: αναθεώρηση της ρυθμιστικής πολιτικής, των περιβαλλοντικών ορισμών και των σχεδίων διαχείρισης: μορφωτικό επίπεδο και πρακτική στην εκπαίδευση και κοινωνικοοικονομική αντίληψη των ξενικών ειδών (αποτέλεσμα του ΠΕ1): η συλλογή βιβλιογραφικών δεδομένων και πληροφοριών μέσω της συμμετοχής των εμπλεκομένων μερών στον εντοπισμό των κινδύνων για τους τομείς της υδατοκαλλιέργειας και της αλιείας και την έγκαιρη ανίχνευση των ξενικών ειδών (αποτέλεσμα του ΠΕ2) συνεχίστηκε.
• Αναλύστε τον κίνδυνο: προκειμένου να συνεχιστεί μια συνεχής ανάλυση του αντίκτυπου του ξενικών ειδών, οι εταίροι προτείνουν την εφαρμογή μιας Εθνικής Στρατηγικής και Σχεδίου Δράσης για τα Χωροκατακτητικά Είδη σε σχέση με τη νομοθεσία της ΕΕ για την παρεμπόδιση της απώλειας της βιοποικιλότητας και την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής για τις 3 Χώρες Στόχους των Δυτικών Βαλκανίων (αποτέλεσμα ΠΕ1).
• Αξιολογήστε ή Κατατάξτε (Προτεραιοποιήστε) τον Κίνδυνο: οι εταίροι δοκίμασαν τη συνδυασμένη χρήση των εργαλείων AS-ISK και MaxEnt προκειμένου να ιεραρχήσουν τον κίνδυνο (δηλαδή να αξιολογήσουν τα ξενικά είδη που επηρεάζουν περισσότερο, …) (αποτέλεσμα του ΠΕ3)
• Αντιμετωπίστε τον κίνδυνο: προκειμένου να βελτιωθεί η ικανότητα ανταπόκρισης της εταιρικής σχέσης, έχουν εφαρμοστεί προσαρμοσμένα μαθήματα και νέο πρόγραμμα σπουδών ή ενημέρωση των υπαρχόντων (προγραμματισμένο ΠΕ4 και ΠΕ5)
• Παρακολουθήστε και επανεξετάστε τον κίνδυνο: προτείνει την εφαρμογή ελέγχου σχετικά με την εισαγωγή, την απελευθέρωση και την εγκαθίδρυση ξενικών ειδών. προτείνει τη θέσπιση συνοριακού ελέγχου και βιοασφάλειας για τις 3 χώρες-στόχους των Δυτικών Βαλκανίων και τις γειτονικές Βαλκανικές χώρες.

Ως πρόσθετο αποτέλεσμα, προτείνεται η Επαγγελματική κατάρτιση της «Διαχείρισης Κινδύνου»