Radni paket 5 - Sažetak

Razvoj prilagođenih edukativnih programa za nezaposlene mlade odrasle osobe

Prema Izveštaju Svetske banke (2019), zaposlenost na Zapadnom Balkanu bila je veća za mlađe (15–24 godine) i starije (55–64 godine) starosne grupe, ali zanemarljiva za najproduktivniju starosnu grupu (25–54 godine). Iz tog razloga, mlade osobe starosti između 18 i 35 godina su definisani kao glavna ciljna grupa ovog radnog paketa. U istom izvještaju se ističe da mlade osobe, posebno oni sa nižim obrazovanjem, imaju problema da pronađu posao.

Akvakultura, trgovina akvarijima i sektori ribarstva (morskog i slatkovodnog) brzo rastu na Zapadnom Balkanu, otvarajući nove mogućnosti zapošljavanja mladih u tim zemljama. Osim toga, postoji nedostatak svijesti zaposlenih u ovim sektorima o riziku koji predstavlja širenje stranih vrsta putem akvakulture, ribarstva, brodarstva i akvarijumskih aktivnosti. Stoga su se edukativni programi koji su planirani za izvođenje u tri glavne visokoškolske ustanove u partnerskim zemljama (AUT, UNISA, UoM) fokusirale na slijedeće cjeline:

● Pregled uticaja stranih vrsta na usluge ekosistema,

● Identifikaciju glavnih akvatičnih vrsta Zapadnog Balkana s naglaskom na strane vrste koje su već zabilježene,

● Opšti principi upravljanja rizikom od stranih vrsta (rano otkrivanje, upravljanje, kontrola i procesi iskorjenjivanja) za mlade odrasle osobe koje se žele zaposliti u sektorima ribarstva i akvakulture,

● Uvod u upotrebu alata za procjenu rizika (npr. ASK-ISK) i drugih sličnih alata za podršku procjeni rizika za strane vrste,

● Predstavljanje modela upravljanja rizikom razvijenog u radnom paketu 3,

● Znanje o glavnim putevima ulaska/bijega/širenja stranih vrsta s glavnim naglaskom na one koje postoje na Zapadnom Balkanu,

● Uspostavljanje pristupa upravljanju u akvakulturi i ribarstvu za mlade odrasle osobe,

● Glavne socioekonomske efekte (ekonomske štete na ribarsku industriju, negativni uticaji na zdravlje ljudi, a time i turizam) stranih vrsta,

● Glavna pitanja o opasnostima od stranih vrsta u industriji akvakulture i sektoru turizma.

Razvijanje prilagođenih materijala za edukativne programe

Materijale za programe razvili su i pripremili iSea, MSKU i UNIPA te su podijeljeni u tri cjeline kako slijedi:

Jedinica 1: Konceptualni okvir (iSea)

● Ključevi za brzu identifikaciju akvatičnih vrsta s naglaskom na strane vrste,

● Pregled uticaja stranih akvatičnih vrsta na ekosistem i ekosistemske usluge,

● Glavni putevi ulaska/bijega/širenja za strane akvatične vrste.

Jedinica 2: Opšti principi upravljanja rizikom (UNIPA)

● Pregled opštih principa upravljanja rizikom stranih akvatičnih vrsta (procesi ranog otkrivanja, kontrole i iskorjenjivanja) s glavnim naglaskom na one koji se primjenjuju na sektore ribarstva i akvakulture,

● Socioekonomski efekti stranih akvatičnih vrsta,

● Glavne opasnosti koje strane akvatične vrste predstavljaju za akvakulturu i ribarsku industriju.

Jedinica 3: Model RiskMan i zanimanje “Risk Manager” (MSKU)

● Pregled glavnih alata za podršku procjeni rizika za strane akvatične vrste,

● Holistički pristupi upravljanju primijenjeni na akvakulturu i ribarsku industriju,

● Uvod u model upravljanja rizicima razvijen za Zapadni Balkan,

● Novi profil zanimanja: “Risk Manager”.

Edukacija predavača u partnerskim zemljama na engleskom jeziku

Predstavnici iSea, MSKU i UNIPA održali su obuku predavačima za akademsko osoblje AUT, UNISA i UoM.

Edukacije su trajale 16 sati (2 dana) u junu 2022. godine u Kotoru. Tokom edukacije predavača polaznici su aktivno učestvovali, a bilo je i prijedloga kako edukativne programe učiniti primjerenijim odraslim nezaposlenim mladim osobama.

Završetak novih edukativnih programa nakon obuke

Tokom obuke predavača, obučeno osoblje predložilo je da se programi učine prikladnijim za nezaposlene mlade odrasle osobe koje nemaju iskustva s definicijama kao što su „Strana vrsta“, „Upravljač rizikom“, „Društveno-ekonomski efekti“, itd.

Stoga su iSea, MSKU i UNIPA revidirali edukativne materijale kako bi bili razumljiviji nespecijalizovanim i neiskusnim polaznicima.

Aktivnosti edukacije u partnerskim zemljama

Edukativni programi za mlade u Albaniji, Crnoj Gori i Bosni i Hercegovini održani su uživo na lokalnim jezicima. Primijenjena su četiri metodološka pristupa u četiri koraka:

1) Planiranje: AUT, UNISA i UoM identifikovali su ciljne grupe korištenjem službi za diplomirane studente i nacionalnih biroa za zapošljavanje;

2) Realizacija edukativnih programa;

3) Aktivnosti obuke: obučeni predavači u partnerskim zemljama u ukupnom trajanju od 40 sati (AUT, UoM i UNISA) tokom pet dana održali su obuku. Obuka je sprovedena tokom jula 2022. u Albaniji, Crnoj Gori i Bosni i Hercegovini i ukupno je učestvovalo 55 nezaposlenih mladih punoljetnih osoba;

3) Revizija: Da bi se proučio uticaj prilagođenih kurseva na polaznike, pripremljena je anketa prije i poslije za polaznike da ispune. Istraživanja su bila zasnovana na Likertovoj skali da bi se ispitala adekvatnost prilagođenih edukativnih programa.

Ankete su sadržale slijedeće rečenice na koje su učesnici trebali odgovoriti sa „u potpunosti se slažem“, „slažem se“, „ne slažem se“, ili „u potpunosti se ne slažem“:

- „Strana vrsta (NNS) je vrsta koja je nastala negdje drugdje, a u područje gdje sada živi je unesena,

- NNS je vrsta biljke ili životinje koja nadmašuje druge vrste, uzrokujući štetu ekosistemu,

- NNS može imati negativne uticaje na biodiverzitet,

- NNS može imati negativne uticaje na životnu sredinu,

- NNS može imati negativne uticaje na ekonomiju,

- NNS može imati negativne uticaje na zdravlje ljudi,

- Plavi rak je NNS u našoj zemlji,

- Svjestan sam različitih vektora širenja NNS,

- Imam znanje o alatima za podršku procjeni rizika kao što su ENSARS ili AS-ISK,

- Imam saznanja o „modelu upravljanja rizikom“ koji je predložen za upravljanje NNS u zemljama Zapadnog Balkana,

- Imam saznanja o poziciji „Upravitelja rizika“/“Risk Manager“.

Iz analize anketa prije i poslije održanih edukativnih programa vidljivo je da su programi bili uspješni u edukaciji o opštim informacijama o NNS, njihovom uticaju i vektorima širenja. Rijetke “negativne” povratne informacije koje su dali učesnici odnose se na praktičnu upotrebu alata za procjenu rizika. Ovo naglašava važnost integracije teorijske nastave s praktičnim radom, posebno u predmetima unutar Jedinice 3.

Izrada prijedloga za stvaranje novog zanimanja “Risk Manager”

Profesionalno zanimanje “Risk Manager” predlaže se kao nova prilika za zaposljenje, posebno za nezaposlene mlade odrasle osobe.  Razmatran je okvir politike i mehanizam funkcionisanja vezan sa ovim novim zanimanjem za akvakulturu i industriju ribarstva, a konzorcijum RiskMan izradio je nacrt prijedloga koji je podijeljen u četiri celine:

1. Cjelina I: Uvod. Generalan opis zanimanja “Risk Manager” i zahtjevi tog zanimanja.
2. Cjelina II: Konceptualni okvir zanimanja „Risk Manager“. Opis edukativnog programa.
3. Cjelina III: Faza sertifikacije i akreditacije. Opis mogućih načina sertifikacije i akreditacije edukativnih programa.
4. Cjellina IV: Faza održivosti i širenja. Opis mogućih strategija privlačenja nezaposlenih mladih odraslih osoba za učestvovanje u programu osposobljavanja kao i opis razvoja plana održivosti i širenja.